ДИЈАХРОНИЈА ЕПСКОГ МОДЕЛА: „УДАР ХАЈДУКА НА СВАТОВЕ“
Апстракт
У раду се у дијахроном луку, од најстаријих бележења усмене епике на простору Балкана (Ерлангенски рукопис, оквирно настао у трећој деценији XVIII века; Богишићев зборник, који обједињује рукописне записе с Јадранског приморја од краја XVII до друге половине XVIII века – па до објављених збирки и рукописне заоставштине Вука Караџића, те Пјесмарице Симе Милутиновића Сарајлије) прати трансформација архаичног модела „пресретање сватова у гори“ у сижејни образац „удар хајдука на сватове“, као и процес идеализације ликова хајдука у временској перспективи. Указује се, такође, на дивергенцију истоветног епског обрасца у зависности од типа протагониста (хајдуци – ускоци), што се тумачи епским доменима хајдука наслеђеним од демонских бића која настањују гору и господаре њоме.
Downloads
Референци
Нови Сад: Светови.
Б – Богишић, Валтазар. 2003. Народне пјесме из старијих, највише приморских
записа. Сабрао и на свијет издао Валтазар Богишић (1878). Друго,
преснимљено издање. Горњи Милановац: ЛИО.
Вук II – Караџић, Вук Стефановић. 1988. Српске народне пјесме. Књ. II.
Сабрана дела Вука Караџића. Књ. V. Прир. Радмила Пешић. Издање о
стогодишњици смрти Вука Стефановића Караџића 1864–1964. Београд:
Просвета.
Вук III – Караџић, Вук Стефановић. 1988. Српске народне пјесме. Књ. III.
Сабрана дела Вука Караџића. Књ. VI. Издање о стогодишњици смрти
Вука Стефановића Караџића 1864–1964. Београд: Просвета.
Вук VII – Караџић, Вук Стефановић. 1900. Српске народне пјесме. Књ. VII у
којој су пјесме јуначке средњијех времена. Државно издање. Биоград:
Штампарија Краљевине Србије.
Детелић, Мирјана. 1992. Митски простор и епика. Београд: Српска академија
наука и уметности – Досије – Danex.
ЕР – Ерлангенски рукопис старих српскохрватских народних песама. 1925.
Ред. Герхард Геземан. Сремски Карловци: Српска краљевска академија. У
савременој транскрипцији доступно на:
http://www.erl.monumentaserbica.com.
Костић – Станко Костић. Народне песме из Малеша. Архив САНУ. Е. зб. 41.
Левкиевска, Ј. Ј. 2001. Пут. У: Словенска митологија: енциклопедијски речник.
Ред. Светлана Толстој и Љубинко Раденковић. Београд: Zepter Book
World. 456–457.
Лома, Александар. 2002. Пракосово. Словенски и индоевропски корени српске
епике. Београд: Балканолошки институт, Крагујевац: Центар за научна
истраживања САНУ и Универзитета у Крагујевцу.
Мајерхоф, Барбара. 1986. Обреди прелаза: процес и парадокс. Прев. Новица
Петковић. Градина, год. XXI, бр. 10 (1986). 18–39.
Павловић, Миодраг. 2000. Вилин чудесни град. У: Павловић, Миодраг. Огледи
о народној и старој српској поезији. Београд: Просвета. 17–23.
Пандуревић, Јеленка. 2005. Народне пјесме о жени која жртвује сина да би
сачувала брата. У: Зборник Матице српске за књижевност и језик, књ.
LIII, св. 1–3 (2005). 83–96.
Петковић, Данијела. 2008. Типологија епских песама о женидби јунака.
Београд: Чигоја штампа.
Пешикан-Љуштановић, Љиљана. 2007. Станаја село запали: огледи о усменој
књижевности. Нови Сад: Дневник.
Пешикан-Љуштановић, Љиљана. 2009. Вилински град у хајдучкој песми – од
рефлекса древног мита до алегорије. У: Синхронијско и дијахронијско
изучавање врста у српској књижевности. Нови Сад: Филозофски
факултет. 59–75.
Пешић, Радмила. 1967. Старији слој песама о ускоцима. У: Анали Филолошког
факултета, књига VII. 49–66.
Плотникова, А. А. 2001. Раскрсница. У: Словенска митологија:
енциклопедијски речник. Ред. Светлана Толстој и Љубинко Раденковић.
Београд: Zepter Book World. 465–466.
САНУ, III – Kараџић, Вук Стефановић. 1973˗1974. Српске народне пјесме из
необјављених рукописа Вука Стефановића Караџића. Књ. III. Београд:
Српска академија наука и уметности.
СбНУ – Сборник за народни умотворения наука и книжнина, от. кн. 27.
Сборник за народни умотворения и народопис. 1889–. София: МНП (от
кн. XIX изд. Българското книжовно дружество, а от кн. XXVII – БАН).
СМ – Сима Милутиновић Сарајлија. 1990. Пјеванија црногорска и
херцеговачка. Прир. Добрило Аранитовић. Никшић: Унирекс.
Смиљанић, М. В. 1901. Отмице, добеглице и трагови куповине девојака у
српског народа. У: Глас СКА, LXIV, II разред, 40 (1901). 171–244.
Сувајџић, Бошко. 2003а. Напомене. У: Епске песме о хајдуцима и ускоцима:
антологија. Прир. Бошко Сувајџић. Београд: Гутенбергова галаксија.
331–422.
Сувајџић, Бошко. 2003б. Хајдуци и ускоци у народној поезији. У: Епске песме о
хајдуцима и ускоцима: антологија. Прир. Бошко Сувајџић. Београд:
Гутенбергова галаксија. 5–57.
Шапкарев – Шапкарев, Кузман А. 1969. Сборник от бьлгарски народни
умотворения, том втори, песни из политическия живот. Ред. Светлина
Николова и Илия Тодоров. София: Бьлгарски писател.
Elijade, Mirča. 1991. Istorija verovanja i religijskih ideja I. Od kamenog doba do
Eleusine. Prev. Biljana Lukić. Beograd: Prosveta.
Nazečić, Salko. 1959. Iz naše narodne epike, I dio. Hajdučke borbe oko Dubrovnika
i naša narodna pjesma (prilog proučavanju postanka i razvoja naše narodne
epike). Sarajevo: Svjetlost.
Авторите во списанието претставуваат оригинални дела врз основа на резултатите од сопственото истражување. Лицата кои дале значителен придонес во трудот се наведуваат како коавтори. Заедно со статијата, авторите (и коавторите, доколку ги има) треба да достават пополнет образец за пријава на трудот (Paper Submission Form), со кој се потврдува согласноста на авторот за објавување на трудот.
Списанието прифаќа научни трудови кои претходно не биле објавени. Не се прифаќаат трудови кои во голема мера ги повторуваат претходно објавените трудови на авторите. Повторувањето подразбира и компилација – текст составен од фрагменти од објавена монографија или голем број на претходно објавени статии. Плагијатот не е дозволен, како и прекумерното цитирање на туѓи трудови (една третина или повеќе од целиот труд). Сите цитати, цитирани извадоци и материјали мора да имаат цитирани автори и извори. Ако уделот на туѓиот труд е преголем, се препорачува да се скратат цитатите и да се зголеми обемот на оригиналниот текст.
Авторот треба да ги има сите потребни дозволи за користење на позајмените материјали и материјалите на други автори што ги користи во својот труд (илустрации и слично). Авторот гарантира дека статијата не содржи информации што не подлежат на објавување во отворен печат, вклучувајќи ги и оние што содржат или претставуваат доверливи информации.
Во списокот на литературата се вклучени само делата цитирани во трудот, како и линковите за страниците и изворите од кои е цитирано доколку станува збор за извори од интернет. На авторот му се препорачува да ги наведе во текстот изворите на финансиска поддршка на спроведените истражувања и стипендиите, доколку ги имало. Исто така, може да се изрази благодарност и до колегите кои придонеле или помогнале околу работата на текстот, а кои не се коавтори.
Со доставувањето на ракописот и образецот на апликација до редакцијата, авторот официјално се согласува со објавувањето на неговиот труд во „Филолошки студии“. Авторите се носители на авторски права и ги задржуваат сите права за објавување и користење на статијата. Авторите имаат право да ја повлечат статијата во кое било време до моментот на објавување на сајтот, со тоа што претходно за тоа, по писмен пат, треба да ја известат редакцијата на списанието.
Статиите се објавуваат бесплатно. Содржината е достапна под лиценцијата Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Издавачка Етика
Редакција
Сите трудови доставени до Редакцијата ги читаат прво нејзините членови и соработници за да се утврди дали се однесуваат тие на релевантната проблематика и дали одговараат на форматот на списанието. Редакцијата на „Филолошки студии“ гарантира дека разгледувањето на доставените трудови и нивните рецензии не зависат од: комерцијални интереси, пол, националност, верски убедувања, политички ставови и други фактори. Единствениот критериум при изборот е академското ниво на трудот.
Во зависност од рецензијата, статијата може веднаш да се прати за објавување, да биде отфрлена или испратена до авторот за измена и за доработка. Во случај на несогласување со забелешките на рецензентот, авторот има право да ги оправда своите ставови. Доколку од рецензентите се добиени контрадикторни мислења, текстот се упатува на трет рецензент или конечната одлука се заснова на гласање на членовите на Редакцијата, по одделното разгледување.
Рецензенти
Статиите испратени до Редакцијата минуваат процес на двојно анонимно рецензирање. Имињата на рецензентите не треба да му бидат познати на авторот на статијата и обратно. Рокот за рецензирање е три-четири седмици. Рецензентите можат да бидат членови на Редакцијата и автори на списанието што објавувале претходно во него. Онаму каде што е неопходно, за рецензенти се назначуваат специјалисти од други: организации, градови и земји.
Рецензентите треба да бидат специјалисти за предметно-тематската област на која се однесува статијата. Редакцијата треба да спречи каков било судир на интереси во врска со дадениот научен труд и со неговиот автор.
Рецензентот е должен да им обрне внимание на членовите на Редакцијата за секоја суштинска сличност или поистоветување меѓу ракописот што се рецензира и која било друга публикација што му е позната. Рецензентот, исто така, е должен да го држи во тајност трудот што му е доверен, да не го пренесува на трети лица ракописот што му е доверен нему за рецензија и пред објавувањето на публикацијата да не ги објавува информациите содржани во него.
Рецензентите треба да дадат објективна, непристрасна и аргументирана процена на трудот. Забелешките треба да бидат формулирани коректно, така што оценувањето на трудот се однесува само на текстот на статијата и на неговата содржина. Рецензијата треба да биде напишана добронамерно, а наведените забелешки имаат за цел да им помогнат на авторите да ги коригираат утврдените недостатоци и да ја подобрат статијата пред да биде објавена таа на веб-страницата на издавачот и пред да биде достапна за пошироката публика.
