LJUDI I ŽIVOTINJE: O ANALOGIJAMA I SUPROTNOSTIMA U JUŽNOSLOVENSKOJ USMENOJ LIRICI
Апстракт
U južnoslovenskoj usmenoj lirici odnosi između ljudi i životinja oblikuju se analogijama i kontrastima, pokazujući sličnosti i razlike između njih. Oni se posmatraju kao različiti kada se suočavaju njihovi svetovi, kultura i priroda, divlje i pitomo, dok se među njima uočavaju sličnosti kada se junakinje i junaci prikazuju kao Drugi, tuđi, strani. Veze između životinja i ljudi u usmenoj lirici slojevite su – otkrivaju mitske matrice (motiv zlatokose devojke, jelena i ribe kao trostrukog ulova), obrasce obreda gostoprimstva i svadbe, utopijske fragmente želje za slobodom. Odnosi između ljudi i životinja otkrivaju tako složeni pogled na svet i načine doživljavanja tog sveta i bića u njemu – u trenucima susreta i kriza.
Downloads
Референци
Andrić, Nikola. (1929). Hrvatske narodne pjesme VII. Zagreb: Matica hrvatska.
Birke, Lynda i Luciana Parisi. (1999). Animals, Becoming. Animal Others. On Ethics, Ontology, and Animal Life. H. Peter Steeves, ed. Albany: State University of New York Press. 55–74.
Borkfelt, Sune. (2011). Non-human otherness: animals as others and devices for othering. Otherness: A Multilateral Perspective. Susan Yi Sencindiver, Maria Beville, Marie Laurtizen, eds. Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien: Peter Lang. 137–154.
Derrida, Jacques. (2002). The Animal That Therefore I Am (More to Follow). Critical Inquiry 28/2. 369–418.
Garrard, Greg. (2004). Ecocriticism, London, New York: Routledge.
Ingold, Tim. (1994). Preface to the paperback edition. What is an animal? Tim Ingold, ed. London, New York: Routledge, xix–xxiv.
Krnjević, Hatidža. (1986). Lirski istočnici. Iz istorije i poetike lirske narodne poezije. Beograd: Bigz, Priština: Jedinstvo.
Kuhač, Franjo. (1878). Južno-slovjenske narodne popievke I, Zagreb: Knjigotiskara i litografija C. Albrechta.
Kuhač, Franjo. (1879). Južno-slovjenske narodne popievke II, Zagreb: Tiskara i litografija C. Albrechta.
Kuhač, Franjo. (1880). Južno-slovjenske narodne popievke III, Zagreb: Tiskara i litografija C. Albrechta.
Kuhač, Franjo. (1841). Južno-slovjenske narodne popievke V, Zagreb: JAZU.
Prop, Vladimir Jakovljevič. 1990. Historijski korijeni bajke, prev. Vida Flaker. Sarajevo: Svjetlost.
Steeves, H. Peter (1999). They Say Animals Can Smell Fear. Animal Others. On Ethics, Ontology, and Animal Life. H. Peter Steeves, ed. Albany: State University of New York Press. 133–178.
Štrekelj, Karel. (1904–1907). Slovenski narodni pesni III. Ljubljana: Slovenska matica.
Tapper, Richard. (1994). Animality, humanity, morality, society. What is an animal? Tim Ingold, ed. London, New York: Routledge. 47–62.
Tomàs White, Mònica. (2015). Hysterical women and wild animals: parallels in the construction of female and animal alterity. Oxímora revista internacional de ética y política 7/Otoño. 138–159.
Turner, Victor. (2008). The Ritual Process. Structure and Anti-Structure. New Brunswick: Aldine Transaction.
Valdenfels, Bernhard. (2010). Osnovi fenomenologije stranog, prev. Dragan Prole. Sremski Karlovci, Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
Vukmanović, Ana (2021). The Undesired Other: On the Negative Attitude towards the ‘Other’ in South Slavic Oral Lyric in the Context of Love and Weddings. Folklore, vol 132, no 2. 140–164.
Vukmanović, Ana (2022). Fragmenti utopije želje u južnoslovenskoj usmenoj lirici. Etnoantropološki problemi, god. 17, sv. 1. 191‒216.
Ајдачић, Дејан. (1998). Жанрови свадбених песама. Кодови словенских култура 3. 218–238. [Ajdačić, Dejan. (1998). Žanrovi svadbenih pesama. Kodovi slovenskih kultura 3. 218–238.]. (In Serbian).
Арнаудов, Михаил и Христо Вакарелски. (2004). Обредни песни. Българско народно творчество в дванадесет тома, том 5. Тодор Моллов, ред. Варна: LiterNet. [Arnaudov, Mihail i Hristo Vakarelski. (2004). Obredni pesni. Bʺlgarsko narodno tvorčestvo v dvanadeset toma, tom 5. Todor Mollov, red. Varna: LiterNet.]. (In Bulgaian).
Беновска-Събкова, Милена. (2005). Любовни песни. Българска народна поезия и проза в седем тома, том 5. Тодор Моллов, ред. Варна: LiterNet. [Benovska-Sʺbkova, Milena. (2005). Lûbovni pesni. Bʺlgarska narodna poeziâ i proza v sedem toma, tom 5. Todor Mollov, red. Varna: LiterNet.]. (In Bulgaian).
Ван Генеп, Арнолд. (2005). Обреди прелаза, прев. Јелена Лома. Београд: СКЗ. [Van Genep, Arnold. (2005). Obredi prelaza, prev. Jelena Loma. Beograd: SKZ.]. (In Serbian).
Вукмановић, Ана. (2021). Лирски град: космички и људски. О представама града у јужнословенској усменој лирици. Фолклористика, год. 6, бр. 1. 31–66. [Vukmanović, Ana. (2021). Lirski grad: kosmički i ljudski. O predstavama grada u južnoslovenskoj usmenoj lirici. Folkloristika, god. 6, br. 1. 31–66.]. (In Serbian).
Геземан, Герхард. (1925). Ерлангенски рукопис. Сремски Карловци: Српска краљевска академија. Мирјана Детелић, Снежана Самарџија, Лидија Делић, прир. Доступно на: http://www.erl.monumentaserbica.com/spisak.php [Gezeman, Gerhard. (1925). Erlangenski rukopis. Sremski Karlovci: Srpska kraljevska akademija. Mirjana Detelić, Snežana Samardžija, Lidija Delić, prir. Dostupno na: http://www.erl.monumentaserbica.com/spisak.php].
Делић, Лидија. (2021). Метаморфозе човека у животињу. Логика трансформација у усменом фолклору. Зборник матице српске за књижевност и језик 69/1, 51–66. [Delić, Lidija. (2021). Metamorfoze čoveka u životinju. Logika transformacija u usmenom folkloru. Zbornik matice srpske za književnost i jezik 69/1, 51–66.]. (In Serbian).
Детелић, Мирјана. (1992). Митски простор и епика. Београд: САНУ, Ауторска издавачка задруга. [Detelić, Mirjana. (1992). Mitski prostor i epika. Beograd: SANU, Autorska izdavačka zadruga.]. (In Serbian).
Иванова, Радост и Тодор Ив. Живков. (2004). Обредни песни. Българска народна поезия и проза в седем тома, том 2. Тодор Моллов, ред. Варна: LiterNet. [Ivanova, Radost i Todor Iv. Živkov. (2004). Obredni pesni. Bʺlgarska narodna poeziâ i proza v sedem toma, tom 2. Todor Mollov, red. Varna: LiterNet.]. (In Serbian).
Јела (1899). Свадбене песме из Пирота. Братство бр. 8. 249–264. [Jela (1899). Svadbene pesme iz Pirota. Bratstvo br. 8. 249–264.]. (In Serbian).
Карановић, Зоја. (2010). Небеска невеста. Београд: Друштво за српски језик и књижевност Србије. [Karanović, Zoja. (2010). Nebeska nevesta. Beograd: Društvo za srpski jezik i književnost Srbije.]. (In Serbian).
Караџић Стефановић, Вук. (1898). Српске народне пјесме V, Београд: Државно издање. [Karadžić Stefanović, Vuk. (1898). Srpske narodne pjesme V, Beograd: Državno izdanje.]. (In Serbian).
Караџић Стефановић, Вук. (1973). Српске народне пјесме из необјављених рукописа I. Живомир Младеновић и Владан Недић, ур. Београд: САНУ. [Karadžić Stefanović, Vuk. (1973). Srpske narodne pjesme iz neobjavljenih rukopisa I. Živomir Mladenović i Vladan Nedić, ur. Beograd: SANU.]. (In Serbian).
Караџић Стефановић, Вук. (1975). Српске народне пјесме I. Владан Недић, прир. Београд: Просвета. [Karadžić Stefanović, Vuk. (1975). Srpske narodne pjesme I. Vladan Nedić, prir. Beograd: Prosveta.]. (In Serbian).
Кићине песме. (1924). Београд: Уредништво Киће. [Kićine pesme. (1924). Beograd: Uredništvo Kiće.]. (In Serbian).
Лома, Александар. (2021). Срби и вуци у истраживањима Веселина Чајкановића. Књижевна историја, год. 53, бр. 174. 13–44. [Loma, Aleksandar. (2021). Srbi i vuci u istraživanjima Veselina Čajkanovića. Književna istorija, god. 53, br. 174. 13–44.]. (In Serbian).
Миладинов, Димитър и Константин. (1861). Български народни песми. Загреб: Книгопечатница-та на А. Якича. [Miladinov, Dimitʺr i Konstantin. (1861). Bʺlgarski narodni pesmi. Zagreb: Knigopečatnica-ta na A. Âkiča.]. (In Bulgarian).
Милићевић, Милан Ђ. (1884). Краљевина Србија. Београд: Државна штампарија. [Milićević, Milan Đ. (1884). Kraljevina Srbija. Beograd: Državna štamparija.]
Осинин, Димитър и Иван Бурин. (2006). Любовни песни. Българско народно творчество в дванадесет тома, том 6. Тодор Моллов, ред. Варна: LiterNet. [Osinin, Dimitʺr i Ivan Burin. (2006). Lûbovni pesni. Bʺlgarsko narodno tvorčestvo v dvanadeset toma, tom 6. Todor Mollov, red. Varna: LiterNet.]. (In Bulgarian).
Пантић, Мирослав. (1964). Народне песме у записима XV–XVIII века. Београд: Просвета. [Pantić, Miroslav. (1964). Narodne pesme u zapisima XV–XVIII veka. Beograd: Prosveta.]. (In Serbian).
Поповић, Павао. (1888). Краљице. Српски народни обичај о Тројчину дне. Браство 2. 7–29. [Popović, Pavao. (1888). Kraljice. Srpski narodni običaj o Trojčinu dne. Brastvo 2. 7–29.]. (In Serbian).
Речник САНУ: Речник српскохрватског књижевног и народног језика. Београд: САНУ. [Rečnik SANU: Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika. Beograd: SANU]
Самарџија, Снежана. (2008). Биографије епских јунака. Београд: Друштво за српски језик и књижевност Србије. [Samardžija, Snežana. (2008). Biografije epskih junaka. Beograd: Društvo za srpski jezik i književnost Srbije.]. (In Serbian).
Самарџија, Снежана. (2013). Служи вино златокоса девојка. Зборник у част Марији Клеут. Светлана Томин, Љиљана Пешикан Љуштановић, Наташа Половина, ур. Нови Сад: Филозофски факултет. 73–94. [Samardžija, Snežana. (2013). Služi vino zlatokosa devojka. Zbornik u čast Mariji Kleut. Svetlana Tomin, Ljiljana Pešikan Ljuštanović, Nataša Polovina, ur. Novi Sad: Filozofski fakultet. 73–94.]. (In Serbian).
Тарнер, Виктор. (1986). Варијације на тему лиминалности, прев. Б. Мишић и В. Костов. Градина, бр. 10. 40–57. [Tarner, Viktor. (1986). Varijacije na temu liminalnosti, prev. B. Mišić i V. Kostov. Gradina, br. 10. 40–57.]. (In Serbian).
Трубарац Матић, Ђорђина. (2015). Јелен који рогом воду мути у галицијско-португалској и српској лирици – паралеле, могућа објашњења и импликације. Савремена српска фолклористика II. Смиљана Ђорђевић Белић и др, ур. Београд: Институт за књижевност и уметност, Удружење фолклориста Србије, Универзитетска библиотека „Светозар Марковић”. 237–253. [Trubarac Matić, Đorđina. (2015). Jelen koji rogom vodu muti u galicijsko-portugalskoj i srpskoj lirici – paralele, moguća objašnjenja i implikacije. Savremena srpska folkloristika II. Smiljana Đorđević Belić i dr, ur. Beograd: Institut za književnost i umetnost, Udruženje folklorista Srbije, Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković”. 237–253.]. (In Serbian).
Ястребов, И. С. (1886). Обычаи и пѣсни турецкихъ Сербовъ. С. Петербург: Типографiа В. С. Балашева. [Yastrebov, I. S. (1886). Obyčai i pѣsni tureckihʺ Serbovʺ. S. Peterburg: Tipografia V. S. Balaševa.]. (In Russian).
Авторски права (c) 2022 Ana Vukmanović
Ова дело е лиценцирано под меѓународната лиценца Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0.
Авторите во списанието претставуваат оригинални дела врз основа на резултатите од сопственото истражување. Лицата кои дале значителен придонес во трудот се наведуваат како коавтори. Заедно со статијата, авторите (и коавторите, доколку ги има) треба да достават пополнет образец за пријава на трудот (Paper Submission Form), со кој се потврдува согласноста на авторот за објавување на трудот.
Списанието прифаќа научни трудови кои претходно не биле објавени. Не се прифаќаат трудови кои во голема мера ги повторуваат претходно објавените трудови на авторите. Повторувањето подразбира и компилација – текст составен од фрагменти од објавена монографија или голем број на претходно објавени статии. Плагијатот не е дозволен, како и прекумерното цитирање на туѓи трудови (една третина или повеќе од целиот труд). Сите цитати, цитирани извадоци и материјали мора да имаат цитирани автори и извори. Ако уделот на туѓиот труд е преголем, се препорачува да се скратат цитатите и да се зголеми обемот на оригиналниот текст.
Авторот треба да ги има сите потребни дозволи за користење на позајмените материјали и материјалите на други автори што ги користи во својот труд (илустрации и слично). Авторот гарантира дека статијата не содржи информации што не подлежат на објавување во отворен печат, вклучувајќи ги и оние што содржат или претставуваат доверливи информации.
Во списокот на литературата се вклучени само делата цитирани во трудот, како и линковите за страниците и изворите од кои е цитирано доколку станува збор за извори од интернет. На авторот му се препорачува да ги наведе во текстот изворите на финансиска поддршка на спроведените истражувања и стипендиите, доколку ги имало. Исто така, може да се изрази благодарност и до колегите кои придонеле или помогнале околу работата на текстот, а кои не се коавтори.
Со доставувањето на ракописот и образецот на апликација до редакцијата, авторот официјално се согласува со објавувањето на неговиот труд во „Филолошки студии“. Авторите се носители на авторски права и ги задржуваат сите права за објавување и користење на статијата. Авторите имаат право да ја повлечат статијата во кое било време до моментот на објавување на сајтот, со тоа што претходно за тоа, по писмен пат, треба да ја известат редакцијата на списанието.
Статиите се објавуваат бесплатно. Содржината е достапна под лиценцијата Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Издавачка Етика
Редакција
Сите трудови доставени до Редакцијата ги читаат прво нејзините членови и соработници за да се утврди дали се однесуваат тие на релевантната проблематика и дали одговараат на форматот на списанието. Редакцијата на „Филолошки студии“ гарантира дека разгледувањето на доставените трудови и нивните рецензии не зависат од: комерцијални интереси, пол, националност, верски убедувања, политички ставови и други фактори. Единствениот критериум при изборот е академското ниво на трудот.
Во зависност од рецензијата, статијата може веднаш да се прати за објавување, да биде отфрлена или испратена до авторот за измена и за доработка. Во случај на несогласување со забелешките на рецензентот, авторот има право да ги оправда своите ставови. Доколку од рецензентите се добиени контрадикторни мислења, текстот се упатува на трет рецензент или конечната одлука се заснова на гласање на членовите на Редакцијата, по одделното разгледување.
Рецензенти
Статиите испратени до Редакцијата минуваат процес на двојно анонимно рецензирање. Имињата на рецензентите не треба да му бидат познати на авторот на статијата и обратно. Рокот за рецензирање е три-четири седмици. Рецензентите можат да бидат членови на Редакцијата и автори на списанието што објавувале претходно во него. Онаму каде што е неопходно, за рецензенти се назначуваат специјалисти од други: организации, градови и земји.
Рецензентите треба да бидат специјалисти за предметно-тематската област на која се однесува статијата. Редакцијата треба да спречи каков било судир на интереси во врска со дадениот научен труд и со неговиот автор.
Рецензентот е должен да им обрне внимание на членовите на Редакцијата за секоја суштинска сличност или поистоветување меѓу ракописот што се рецензира и која било друга публикација што му е позната. Рецензентот, исто така, е должен да го држи во тајност трудот што му е доверен, да не го пренесува на трети лица ракописот што му е доверен нему за рецензија и пред објавувањето на публикацијата да не ги објавува информациите содржани во него.
Рецензентите треба да дадат објективна, непристрасна и аргументирана процена на трудот. Забелешките треба да бидат формулирани коректно, така што оценувањето на трудот се однесува само на текстот на статијата и на неговата содржина. Рецензијата треба да биде напишана добронамерно, а наведените забелешки имаат за цел да им помогнат на авторите да ги коригираат утврдените недостатоци и да ја подобрат статијата пред да биде објавена таа на веб-страницата на издавачот и пред да биде достапна за пошироката публика.
