ЖИТОТО, ЛЕБОТ И БРАШНОТО ВО ОБИЧАИТЕ НА АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ: ПАРАЛЕЛИ СО ПОДОЦНЕЖНАТА МАКЕДОНСКА ТРАДИЦИЈА
Povzetek
Житото, лебот и брашното имале особено значајна улога во обичаите на античките Македонци. Во врска со преданието за основањето на Македонското Кралство се наведува волшебното („двојно“) нараснување на лебот на Пердика, првиот македонски крал од династијата на Аргеадите. Во изворите е забележан пример за користење на брашното за одбележување на границите на нов град при неговото основање. Имено, на тој начин било означено втемелувањето на славната Александрија во Египет, каде што тлоцртот на градот, кој имал облик на хламида, бил исцртан со брашно од јачмен. Исто така, во врска со свадбата на Александар III Македонски и Роксана, опишан е македонскиот свадбен обичај на сечење леб со меч. Текстот се занимава со анализа на овие фрагменти, кои иако се малубројни, ја потврдуваат светата симболика на житото, лебот и брашното кај античките Македонци. Траги од оваа симболика среќаваме и денес во современата традиција, кои меѓу другото ни овозможуваат и подлабоко да навлеземе во суштината на овие обичаи.
Prenosi
Literatura
Clarendon Press: Oxford.
Arrianus. 1907. Anabasis. Ed. A. G. Roos. Lipsiae.
Athenaeus. 1887. Naucratitae Dipnosophistarum. Libri XV. Recensunt Kaibel. G.
Vol I–III. Teubner.
Demosthenes. 1966. Orationes. Recognovit brevique adnotatione ctitica instruxit S. H. Butcher. Clarendon Press: Oxford.
Galenus. 1633. De alimentorum facultatibus. Libri III. Ex Martine Gregorii
interpretatione. Apud Asingam de Fries in Lugduni Batavorum.
Plinius. 1897-1933. Naturalis Historia. Ed. Jan-Mayhoff. 5 vol. Teubner: Leipzig.
Renard, M. – Servais, J. 1955. A propos du mariage d’Alexandre et de Roxane.
L’antiquité classique. Vol. 24. 29-50.
Strabo. 1895–1913. Geographica. Ed. A. Meineke. T. I–III. Lipsiae.
Theophrastus. 1529. Theodoro Gaza interprete. Ex officina Chrestien Wechel.
Българска митология. 1994. Енциклопедичен речник. Съставител Анани
Стойнев. София.
Бошначки, Иван. 1972. Кон свадбените обреди, игри и песни во Малешево.
Македонски фолклор. 9-10. Скопје. 141-151.
Верковиќ, Стефан И. 1985. Македонски народни умотворби. Кн. 5. Фолклорни
и етнографски материјали. Подготвил и редактирал Кирил Пенушлиски.
Македонска книга: Скопје.
Јовановска, Соња. 2000. Брашно. Во: Речник на народната митологија на
Македонците. Редактор Танас Вражиновски. Институт за старословенска
култура–Прилеп и Книгоиздателство Матица македонска–Скопје:
Прилеп – Скопје.
Јовановска, Соња. 2000. Обреден леб. Во: Речник на народната митологија на
Македонците. Редактор Танас Вражиновски. Институт за старословенска
култура–Прилеп и Книгоиздателство Матица македонска–Скопје:
Прилеп – Скопје.
Кличкова, Вера. – Георгиева, Милица. 1965. Свадбените обичаи од селото
Галичник-Дебарско. Гласник на Етнолошкиот музеј. Скопје. 95-187.
Лисицына, Г. Н. – Филипович, Л. А. 1980. Палеоэтноботанические находки на
Балканском полуострове. Studia Prachistorica. 4. София.
Миладиновци. 1962. Зборник 1861-1961. Кочо Рацин: Скопје.
Младеновска-Ристовска, Катерина. 2012. Преданието за основањето на
Македонското Кралство. Филолошки студии. том I. Скопје-Перм-ЉубљанаЗагреб. 11-25.
Плутарх. 2008. Напоредни животописи. Ликови од историјата на древна
Македонија. Превод од строгрчки: Војислав Саракински. Коментари
Наде Проева. Евро Балкан прес: Скопје.
Проева, Наде. 2004. Историја на Аргеадите. Historia Antiqua Macedonica. Кн.
8. Скопје.
Раптис, Михалис. 1977. Свадбени обичаи и песни, Фолклорот на јановенските
села во Костурско. Институт за фолклор „Марко Цепенков“: Скопје.
Ристески, Љупчо С. 1999. Посмртниот обреден комплекс на традициската
култура на Мариово. Институт за старословенска култура: Прилеп.
Руф, Квинт Куртиј. 1998. Историја на Александар Македонски. Книги I–X.
Превод од латински јазик Љубинка Басотова. Патрија: Скопје.
Светиева, Анета. 1990. Ѓурѓовденски обредни лебови во Македонија и нивната
функција во обичаите и верувањата. Македонски фолклор. 46. Скопје. 13-
25.
Светиева, Анета. 1997. Обредните лебови за Бадник – вовед во сакралното. Етнолог. 7-8. Скопје. 167-174.
Тановић, Стефан. 1927. Српски народни обичаји у Ѣевђелијској Кази. Српски
етнографски зборник, Живот и обичаји народни. Књ. XL. Књ. 16.
Етнографски институт. Српска краљевска академија: Београд-Земун.
Филиповић, Миленко. 1939. Обичаји и веровања у Скопској Котлини. Српски
етнографски зборник. Живот и обичаји народни. Књ. LIV. Књ. 24. Том 1.
Етнографски институт. Српска краљевска академија: Београд.
Херодот. 1998. Историја. Превод, предговор и белешки Даница Чадиковска.
Зумпрес: Скопје.
Цепенков, Марко К. 1972. Македонски народни умотворби. Кн. 10.
Македонска книга: Скопје.
Џимревски, Боривоје. 1972. Свадбени обреди и песни во с. Брезно (Тетовско).
Македонски фолклор. 9-10. Скопје. 189-200.
Шапкарев, Кузман А. 1976. Избрани дела, Мисла: Скопје.
Avtorji se v reviji predstavljajo z izvirnimi prispevki, ki temeljijo na rezultatih lastnega raziskovanja. Tisti, so poleg avtorja znatno prispevali k nastanku prispevka (članka), so poimenovani kot soavtorji. Avtor (in morebitni soavtorji) skupaj s prispevkom odda tudi izpolnjen obrazec za prijavo prispevka (Paper Submission Form), s katerim soglaša z objavo.
Revija sprejema tiste znanstvene prispevke, ki prej še niso bili izdani. V izdajo ne sprejema prispevkov, ki v veliki meri ponavljajo druge, že objavljene prispevke istega avtorja. Za ponavljanje se šteje tudi kompilacija - besedilo, ki ga sestavljajo fragmenti iz že objavljenih monografij ali člankov. Plagiatorstvo in čezmerno (kar pomeni več kot tretjino celotnega obsega) navajanje del drugih znanstvenikov velja za nedopustno. Vsi citati, fragmentarna povzemanja in uporabljeno gradivo se morajo korektno nanašati na avtorje oz. prvotni vir. Če je delež tujega besedila velik, priporočamo, da se število citatov zmanjša in količina izvirnega besedila poveča.
Avtor mora nujno pridobiti dovoljenja za uporabo vseh izposojenih gradiv (kot so denimo ilustracije), pri katerih nima statusa imetnika avtorskih pravic sam. Zagotavlja, da prispevek ne vključuje podatkov, ki niso dostopni javno in bi lahko predstavljali tajne informacije.
V seznam literature se napiše samo tisto gradivo, ki je bilo dejansko uporabljeno za potrebe raziskave oz. na katero se avtor v besedilu dejansko sklicuje.
Priporočjivo je, da se v besedilu (če je le možno) navede vire finančne podpore za izvedbo raziskave, prav tako se lahko doda zahvalo kolegom, ki so kakorkoli pripomogli pri nastajanju članka, ne morejo pa biti opredeljeni kot soavtorji.
Z oddajo besedila in obrazca za prijavo prispevka se avtor uradno strinja z objavo v reviji Filološke pripombe. S tem ostaja imetnik avtorskih pravic, sme pa tudi preklicati objavo, če je prispevek v fazi pregledovanja oz. če še ni objavljen na spletni strani. O preklicu mora pisno obvestiti uredništvo revije.
Za objavo članka avtor ne prejme plačila. Objava je v spletni obliki dostopna brezplačno, in sicer pod licenco Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Etični Kodeks
Uredništvo
Vse prispevke v prvi vrsti pregledajo sodelavci uredništva, ki so pozorni na skladnost z iskano problematiko in na skladnost s formatom revije. Uredništvo Filoloških pripomb zagotavlja, da izbira recenzentov in rezultati recenzije niso odvisni od komercialnih interesov, spola, narodnosti, verske pripadnosti, politične opredelitve in drugih podobnih dejavnikov. Edini kriterij je akademska ustreznost prispevka.
Ko recenzenta podata mnenje pripravljen za objavo, zavrnjen ali pa zahteva avtorjeve popravke. V primeru nestrinjanja z recenzijo ima avtor pravico pojasniti svoja stališča. Če se stališča obeh recenzentov še vedno razlikujejo od avtorjevih, preveri prispevek tretji recenzent, lahko pa po posebni obravnavi vprašanja o njem glasuje članstvo uredništva.
Recenzenti
Preverjanje prispevka poteka z anonimno recenzijo, ki jo opravita dva eksperta z istega področja (avtor ne izve njunih priimkov, recenzenta ne izvesta priimka avtorja). Za recenzijo se predvideva od 3 do 4 tedne časa. Za recenzente se navadno izbira člane uredništva ali znanstvenike, ki so o isti tematiki pisali v prejšnjih številkah revije, po potrebi pa je mogoče kontaktirati tudi eksperte iz drugih organizacij, mest ali držav.
Recenzent mora biti torej specializiran za isto tematiko, kot je izpostavljena v prejetem prispevku. Uredništvo se prizadeva, da bi zagotovilo izogib konflikta interesov med podanim mnenjem o članku in avtorjem samega članka.
Recenzent je dolžan opozoriti urednika in člane redakcije na kakršnekoli prekomerne podobnosti ali sovpadanja prispevka s teksti, ki jih sicer pozna. Ohranjati mora strokovno tajnost in nima pravice tretjim osebam predstavljati prispevka (in podatkov v njem), dokler ta ni objavljen.
Recenzent poda objektivno, pretehtano in argumentirano oceno prispevka. Kritike oblikuje korektno; tako, da se navezuje samo na besedilo prispevka in informacije, ki jih slednji ponuja.
Uredništvo revije predpostavlja, da sta mnenje in kritični zapis napisana z dobrim namenom - da bi bila avtorju v pomoč pri odpravi pomanjkljivosti oz. da bi se njegovo pisanje izboljšalo do te mere, da bi upravičil javno objavo in dostopnost svojih spoznanj celotni znanstveni skupnosti.
