ФОЛКЛОРИСТИЧКИТЕ НАРАТИВИ И СИМБОЛИЧКИТЕ РЕЛАЦИИ НА ПАУНОТ И ПАУНОВИТЕ ПЕРЈА
Povzetek
Семантичките релации пројавени во митот, обредот и во визуелните наративи можат да се детектираат во многу фолклористички пројави и форми. Како пример ќе ја посочиме појавата на паунот, како архаично животно, симбол на: божественоста, царската инсигнација и врховните духовни достерели, пројавени во македонскиот и во балкански фолклор. При анализата за семантичката функција на паунот би ги споменала пауновите пердуви за на глава што ги носеле девојките и свршениците од Македонија, вклучително и лазарките – на дел од нивната обредна носија, како и на специфичниот сребрен или друг вид женски метален накит дел од празничната женска носија за на глава, кој вообичано ѝ ги подарувал на својата вереница, вереникот. Семантичка релација меѓу паунот, цвеќето и лозата, може да се проследи и во скутините на девојките и на невестите од регионот на Мавровско, во кои се јавуваат тие како архетипски космогониски симболи на вергилноста, на плодноста и на бесмртноста – појава, која ја среќаваме уште во антиката, но и во поширокиот културен ареал, како симболи со највисока инсигнација и божественост. За континуитетот на појавата на оваа птица на овие простори сведоштво ни даваат и низата примери со ранохристијанска иконографија, за што се посочени повеќе примери од Македонија. За значењето на оваа птица потврда ни даваат низата народни песни, како и употребата на паунови пердуви во ритуалната магија. Симболиката на паунот ја среќаваме и во езотериското учење на Европа, како симбол на завршната фаза на внатрешната трансформациија и на усовршување на човекот, која кореспондира со неговото исклучително значење и во културите развивани на Истокот.
Prenosi
Literatura
Алексова, Блага. (1994). Време на христијанизација, во: Археолошка карта на Р Македонија, Т. I, Скопје: МАНУ, 150–164.[Alexova, Blaga. (1994). Time of Christianization, in: Archaeological map of R. Macedonia, T. I, Skopje: MANU, 150–164]. (in Macedonian).
Велева, М. –- Лепавцова, Е. (1960). Български народни носии (албум), Т.1, София. [Veleva, M. - Lepavcova, E. (1960). Bulgarian folk costumes (album), Vol. 1, Sofia]. (in Bulgarian).
Влаховиђ, П. - Ациђ, П. (1953). Паун у народној религији, умотворинама и уметности, Гласник етнографског музеја у Београду, XIV, Београд: МПУ, 230–241. [Vlahovich, P. - Acich, P. (1953). Peacock in folk religion, imagination and art, Herald of the Ethnographic Museum in Belgrade, XIV, Belgrade: MPU 230–241]. (in Serbian)
Вакарелски Х., (1974). Етнография на България, София. [Vakarelski H., (1974) Ethnography of Bulgaria, Sofia]. (in Bulgarian).
Chevalier, J. - Greerbrant, A. (1983). Rječnik simbola, Zagreb : Matica Hrvatske. [Dictionary of sumbols]. (in Serbo-Croatian).
Дачева, С. (2000). За доброто и лошото момиче, София : ИК Синева. [Dacheva, S. (2000) About the Good and the Bad Girl, Sofia: IK Sineva,]. (in Bulgarian).
Делиниколова, Зора. (1982). Народниот накит и китењето во Македонија (каталог), автор на предговорот: З. Делиниколова, Скопје : Музеј на Македонија. [Delinikolova, Zora. (1982). Folk jewelry and decoration in Macedonia (catalogue), author of the foreword: Z. Delinikolova, Skopje: Museum of Macedonia]. (in Macedonian).
Дънеков П. (1980). Български фолклор, Т.1, София, 314–315. [Dunekov P. (1980) Bulgarian folklore, T.1, Sofia, 314–315]. (in Bulgarian).
Ions, V. (1985). Egipatska mitologija, Otokarkersovani, Ljubljana. [Ions, V. (1985). Egyptian Mythology, Otokarkersovani, Ljubljana]. (in Serbо-Croatian).
Здравев Ѓорѓи. (1991). Македонски народни носии, Т.I, Скопје: Матица Македонска. [Zdravev Georgi. (1991). Macedonian folk costumes, T. I, Skopje: Matica Makedonska]. (in Macedonian).
Кнежевић, С. (1953-1954). Један редак пример старе сеоске архитектуре (у селу Дружетичима, под Маљеном), Гласник Етнографског института Српске академије наука, II-III, САНУ: Београд, 446–453. [Knežević, S. (1953-1954). A rare example of old village architecture (in the village of Druzheticima, under Maljeno), Herald of the Ethnographic Institute of the Serbian Academy of Sciences, II–III, SANU: Belgrade, 446–453]. (in Serbian).
Кнежевић, С. (1971). Птиците во фолклорот и во симболиката кај балканските народи, Македонски фолклор, бр. 7–8, Skopje: Institute of Folklore Marko Cepenkov, 121–129. [Knežević, S. (1971). Birds in folklore and symbolism among the Balkan peoples, Macedonian folklore, No. 7–8, Skopje: Institute of Folklore Marko Cepenkov, 121–129]. (in Macedonian).
Крстева, Ангелина. (1984). Везбената традиција во Дебарски Дримкол денес, Македонски Фолклор, XVII, 34, Институт за фолклор Марко Цепенков, Скопје, 127–132. [Krsteva, Angelina. (1984). The exercise tradition in Debar Drimkol today, Macedonian Folklor, XVII, 34, Skopje: Institute of Folklore Marko Cepenkov, 127–132]. (in Macedonian).
Крстева, Ангелина. (2011). Македонски народни везови, Скопје: Матица Македонска. [Krsteva, Angelina (2011). Macedonian folk embroidery, Skopje: Matica Makedonska]. (in Macedonian).
Крстева, Ангелина. (1998). Народната носија од Скопска Блатија, Музеј на Град Скопје, Скопје. [Krsteva, Angelina. (1998). Folk costume from Skopje Blatija, Museum of the Skopje: City of Skopje]. (in Macedonian).
Крстева, Ангелина. (1985). Старото прилепско килимарство, Македонски фолклор, XVIII, 35, Скопје : Институт за фолклор Марко Цепенков, 107–115. [Krsteva, Angelina. (1985). The old carpeting of Prilep, Macedonian folklore, XVIII, 35, Skopje: Institute of Folklore Marko Cepenkov, 107–115]. (in Macedonian).
Крстева, Ангелина. (1976). Улогата на револуционерните комитети во илинденскиот период за некои примери во народните носии. Гласник ИНИ, XX, 1, Скопје, 107–120. [Krsteva, Angelina. (1976) The role of revolutionary committees in the Ilinden period for some examples in folk costumes. Herald INI, XX, 1, Skopje, 107–120]. (in Macedonian).
Маразов, Иван. (2009). Хубавата Елена, София : Захарий Стојанов. [Marazov, Ivan. (2009). The Beautiful Elena, Sofia: Zahariy Stojanov]. (in Bulgarian).
Михайлова, Ганка. (1996). Паунът и неговото перо., Българска етнология, XXII, кн.1, София : БАН, 3-38. [Mihailova, Ganka. (1996). The peacock and its feather, Bulgarian ethnology, XXII, volume 1, Sofia : BAN, 3–38]. (in Bulgarian).
Николова, М. (1983). Народни носии от Видински окръг, София. [Nikolova, M. (1983). Folk costumes from the Vidin district, Sofia]. (In Bulgarian).
Обремски, Јозеф. (2001). Фолклорни и етногрфски материјали од Порече, кн. 1, составиле: Танас Вражиновски, Соња Јовановска и Владимир Караџоски, Скопје – Прилеп: Институт за старословенска култура – Прилеп и Матица Македонска – Скопје . [Obremski, Josef. (2001). Folklore and ethnographic materials from Poreče, vol. 1, compiled by: Tanas Vražinovski, Sonja Jovanovska and Vladimir Karadžoski, Skopje – Prilep: Institute for Old Slavic Culture – Prilep and Matica Makedonska – Skopje]. (in Macedonian).
Радовановић, В. С. (1936). Народна ношња у Маријову, Гласник скопског научног друштва, књ. XV–XVI, Скопље, 127–208. [Radovanovich, V. S. (1936). Folk costumes in Mariovu, Herald of the Skopje Scientific Society, vol. XV–XVI, Skopje, 127–208]. (in Serbian).
Раичевић, С. (1930). Народна ношња у Скопској Црној Гори, Гласник скопског научног друштва, књ. VII– VIII, Скопље, 347–368. [Raičevich, S. (1930) Folk costumes in Skopskoi Chernoi Gori, Herald of the Skopje Scientific Society, vol. VII–VIII, Skopje, 347–368]. (in Serbian).
Ристовска Пиличкова, Јасминка. (2021). Симболиката на зооморфните мотиви во макеоднската традиционална текстилна орнаментика, Скопје : Институт за фолклор Марко Цепенков. [Ristovska Pilichkova, Jasminka. (2021). The symbolism of zoomorphic motifs in Macedonian traditional textile ornamentation Skopje: Institute of Folklore Marko Cepenkov]. (in Macedonian).
Тресидер, Џек. (2001). Речник на симболи, Скопје : ТРИ. [Tressider, Jack. (2001) Dictionary of symbols, Skopje : TRI]. (in Macedonian).
Цветковиќ - Томашевиќ Г. (1984). Хераклеја-Уметничкото богатство на Македонија, Скопје: Македонска книга, 72–83. [Cvetkovič - Tomasevič G. (1984). Heraklea – The artistic treasure of Macedonia, Skopje: Macedonian Book, 72–83]. (in Macedonian).
Copyright (c) 2022 Jasminka Ristovska Pilickova
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Nekomercialno-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Avtorji se v reviji predstavljajo z izvirnimi prispevki, ki temeljijo na rezultatih lastnega raziskovanja. Tisti, so poleg avtorja znatno prispevali k nastanku prispevka (članka), so poimenovani kot soavtorji. Avtor (in morebitni soavtorji) skupaj s prispevkom odda tudi izpolnjen obrazec za prijavo prispevka (Paper Submission Form), s katerim soglaša z objavo.
Revija sprejema tiste znanstvene prispevke, ki prej še niso bili izdani. V izdajo ne sprejema prispevkov, ki v veliki meri ponavljajo druge, že objavljene prispevke istega avtorja. Za ponavljanje se šteje tudi kompilacija - besedilo, ki ga sestavljajo fragmenti iz že objavljenih monografij ali člankov. Plagiatorstvo in čezmerno (kar pomeni več kot tretjino celotnega obsega) navajanje del drugih znanstvenikov velja za nedopustno. Vsi citati, fragmentarna povzemanja in uporabljeno gradivo se morajo korektno nanašati na avtorje oz. prvotni vir. Če je delež tujega besedila velik, priporočamo, da se število citatov zmanjša in količina izvirnega besedila poveča.
Avtor mora nujno pridobiti dovoljenja za uporabo vseh izposojenih gradiv (kot so denimo ilustracije), pri katerih nima statusa imetnika avtorskih pravic sam. Zagotavlja, da prispevek ne vključuje podatkov, ki niso dostopni javno in bi lahko predstavljali tajne informacije.
V seznam literature se napiše samo tisto gradivo, ki je bilo dejansko uporabljeno za potrebe raziskave oz. na katero se avtor v besedilu dejansko sklicuje.
Priporočjivo je, da se v besedilu (če je le možno) navede vire finančne podpore za izvedbo raziskave, prav tako se lahko doda zahvalo kolegom, ki so kakorkoli pripomogli pri nastajanju članka, ne morejo pa biti opredeljeni kot soavtorji.
Z oddajo besedila in obrazca za prijavo prispevka se avtor uradno strinja z objavo v reviji Filološke pripombe. S tem ostaja imetnik avtorskih pravic, sme pa tudi preklicati objavo, če je prispevek v fazi pregledovanja oz. če še ni objavljen na spletni strani. O preklicu mora pisno obvestiti uredništvo revije.
Za objavo članka avtor ne prejme plačila. Objava je v spletni obliki dostopna brezplačno, in sicer pod licenco Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Etični Kodeks
Uredništvo
Vse prispevke v prvi vrsti pregledajo sodelavci uredništva, ki so pozorni na skladnost z iskano problematiko in na skladnost s formatom revije. Uredništvo Filoloških pripomb zagotavlja, da izbira recenzentov in rezultati recenzije niso odvisni od komercialnih interesov, spola, narodnosti, verske pripadnosti, politične opredelitve in drugih podobnih dejavnikov. Edini kriterij je akademska ustreznost prispevka.
Ko recenzenta podata mnenje pripravljen za objavo, zavrnjen ali pa zahteva avtorjeve popravke. V primeru nestrinjanja z recenzijo ima avtor pravico pojasniti svoja stališča. Če se stališča obeh recenzentov še vedno razlikujejo od avtorjevih, preveri prispevek tretji recenzent, lahko pa po posebni obravnavi vprašanja o njem glasuje članstvo uredništva.
Recenzenti
Preverjanje prispevka poteka z anonimno recenzijo, ki jo opravita dva eksperta z istega področja (avtor ne izve njunih priimkov, recenzenta ne izvesta priimka avtorja). Za recenzijo se predvideva od 3 do 4 tedne časa. Za recenzente se navadno izbira člane uredništva ali znanstvenike, ki so o isti tematiki pisali v prejšnjih številkah revije, po potrebi pa je mogoče kontaktirati tudi eksperte iz drugih organizacij, mest ali držav.
Recenzent mora biti torej specializiran za isto tematiko, kot je izpostavljena v prejetem prispevku. Uredništvo se prizadeva, da bi zagotovilo izogib konflikta interesov med podanim mnenjem o članku in avtorjem samega članka.
Recenzent je dolžan opozoriti urednika in člane redakcije na kakršnekoli prekomerne podobnosti ali sovpadanja prispevka s teksti, ki jih sicer pozna. Ohranjati mora strokovno tajnost in nima pravice tretjim osebam predstavljati prispevka (in podatkov v njem), dokler ta ni objavljen.
Recenzent poda objektivno, pretehtano in argumentirano oceno prispevka. Kritike oblikuje korektno; tako, da se navezuje samo na besedilo prispevka in informacije, ki jih slednji ponuja.
Uredništvo revije predpostavlja, da sta mnenje in kritični zapis napisana z dobrim namenom - da bi bila avtorju v pomoč pri odpravi pomanjkljivosti oz. da bi se njegovo pisanje izboljšalo do te mere, da bi upravičil javno objavo in dostopnost svojih spoznanj celotni znanstveni skupnosti.
