ПРЕТСТАВИТЕ НА ПЕКОЛОТ И НА ЃАВОЛОТ ВО МАКЕДОНСКИОТ ФОЛКЛОР ОД XIX ВЕК
Povzetek
Во трудот ги разгледуваме претставите на пеколот и на ѓаволот во македонскиот фолклор од XIX век преку компарација на повеќе жанри: народни песни, приказни, клетви, поговорки итн. Со прогонот од рајот на Адам и на Ева настапува првиот внатрешен и надворешен егзил во историјата на човештвото. По овој повод се задржавме на многубројните описи на пеколот, како место исполнето со оган во кој грешниците се изложени на маки, и на ликот на ѓаволот како господар на злото. Во тој контекст ги разгледуваме и различните називи за пеколот и за ѓаволот, кои го претставуваат општественото и духовното отпадништво и неприфаќање на постоечките етички и морални норми.
Prenosi
Literatura
Верковиќ, Стефан Ив. (1985). Фолклорни и етнографски материјали, кн. 5. Подготвил и редактирал Кирил Пенушлиски. Скопје: Македонска книга.
Вражиновски. Танас (1998а). Народна митологија на Македонците, 1. Соработници: Владимир Караџоски, Љупчо Ристески, Лола Симоска. Прилеп: Институт за старословенска култура, Скопје: Матица македонска.
Вражиновски, Танас. (1998б). Народната митологија на Македонците, 2. Соработници: Владимир Караџоски, Љупчо Ристески, Лола Симоска. Прилеп: Институт за старословенска култура, Скопје: Матица македонска.
Вражиновски, Танас. (1995). Народна демонологија на Македонците. Соработници: Владимир Караџоски, Љупчо Ристески, Лола Симоска. Прилеп: Институт за старословенска култура, Скопје: Матица македонска.
Драгомановъ, М. (1892). Забѣлѣжки върху славянскитѣ религиозно- етически легенди, во СбНУНК, VIII. София.
Ецовъ, Т. Г. (1893). Народни умотворби, Отъ Велесъ, Легенди за потекло, За вълкътъ, во СбНУНК, книга XI. София.
Иванов,Йордан. (1970). Богомилски книги и легенди, IIфототипно издание. Под редакцията на проф. Димитър Ангелов. София: Наука и изкуство.
Икономовъ, Василъ. (1893). Сборникъ отъ старо-народни пѣсни и обичаи въ Дебрско и Кичевско (Западна Македония). София.
Каранов, Ефрем. (1884). Народни веровани, во Периодическо списание на българското книжовно дружество, No. 9.
Караџоски, Владимир. (2009). Рајот и пеколот во македонската и албанската народна традиција (етнографски и фоклорни материјали). Прилеп: Институт за старословенска култура.
Ковачева, Лидија. (2014). Речник на македонските народни празници, обичаи и верувања. Скопје: Центар за културно и духовно наследство.
Ковилоски, Славчо. (2018). Црквата Св. Никола во село Вранче, Прилепско, во Патримониум, бр.16.
Костенцевъ, А. (1894). Приказни за зли духове и др. Отъ Щипъ, Момчето обещано на дявола, во СбНУНК, книга X. София.
Коцева, Весна. (2013). Семиологија на ѓаволот во македонскиот и во италијанскиот јазик, во Литературен збор, бр.1-3. Скопје.
Митевски, Витомир. (2012). Душата и духовниот живот во антиката и раното средновековие. Скопје: Матица.
Молерови, Братя Димитър и Костадин. (1954). Сборник за народни умотворения и народопис, книга XLVIII, народнописни материали от Разложко. Под редакцията на акад. Ст. Романски. София: Издание на БАН.
Чачаровъ, П. А. (1891). Народни клетви, Отъ Щипъ (Македония), во СбНУНК, книга VI. София.
Гавазовъ, Т. (1893). Народни пѣсни съ мелодии, Отъ Прилѣпъ (Македония), во СбНУНК, книга VIII. София.
Бояновъ, С. (записалъ), Букурешлиевъ (нотиралъ). (1892). Народни пѣсни съ мелодии, Отъ Разлошко, во СбНУНК, книга VII. София.
Настевъ, Никола Г. (1890). Приказни за зли духове и др. Отъ Леринско „Гьавуло и Ветер-волк“, во СбНУНК, книга III. София.
Настевъ, Никола Г. (1892). Приказни за зли духове и др. Отъ Леринско „Гьавуло и двама браiкьа“, „Дедо Госпо гьавуло и еден курбетчiа“, во СбНУНК, книга VIII. София.
Ото, Рудолф. (2015). Светото, за ирационалното во идејата за божественото и неговиот однос со рационалното. Скопје: Арс Студио.
П. Стоилов Антон. (1990). Македонски народни песни. Редакција д-р Марко Китевски. Скопје: Институт за фолклор „Марко Цепенков“. Пенушлиски, Кирил. (1992). Народната култура на Егејска Македонија. Скопје: Мисла.
Прокопиев, Александар (1983). Господ и ѓаволот во македонската сказна, во Спектар, бр.1. Скопје.
Речник на македонската народна поезија, том II, Д-Ѕ. (1987). Под редакција на Тодор Димитровски, обработувачи на материјалот: Мирјана Гигова, Тодор Димитровски, Димка Митева. Скопје: Институт за македонски јазик.
Ристески, Љупчо С. (1997). Митските претстави за ‘Оној свет’, во Македонски фолклор, бр.56-57. Скопје.
Свето Писмо (Библија), второ издание. (1991). Скопје.
Словенска митологија, енциклопедијски речник. (2001). Редактори
Светлана М. Толстој, Љубинко Раденковић. Beograd: Zepter Book Тричковска, Јулија. (2018). Некои аспекти на црковната уметност на Балканот од XVIII и XIX век – традиција и влијанија, во Патримониум, бр.16.
Тричковска, Јулија. (2016). Страшниот суд во цр. Св. Ѓорѓи во Лазарополе, во Патримониум, бр. 14.
Цветановска, Јелена. (2012). Гревот и казната. Скопје: Матица.
Цепенков, Марко К. (1972а). Народни приказни, легенди, книга четврта. Редактирал д-р Кирил Пенушлиски, соработник Блаже Петровски. Скопје: Македонска книга.
Цепенков, Марко К. (1972б). Народни приказни, книга шеста. Редактирал д-р Кирил Пенушлиски, соработник Фанија Попова. Скопје: Македонска книга.
Цепенков, Марко К. (1972в). Преданија, книга седма. Редактирал д-р Кирил Пенушлиски, соработник Блаже Петровски. Скопје: Македонска книга.
Шапкарев, Кузман А. (1976). Избрани дела, том петти, Приказни. Приредил д-р Томе Саздов. Скопје: Мисла.
Шапкарев, Кузман А. (1976). Избрани дела, том први, Песни. Приредил д-р Томе Саздов. Скопје: Мисла.
Copyright (c) 2020 Slavčo Koviloski
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Nekomercialno-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Avtorji se v reviji predstavljajo z izvirnimi prispevki, ki temeljijo na rezultatih lastnega raziskovanja. Tisti, so poleg avtorja znatno prispevali k nastanku prispevka (članka), so poimenovani kot soavtorji. Avtor (in morebitni soavtorji) skupaj s prispevkom odda tudi izpolnjen obrazec za prijavo prispevka (Paper Submission Form), s katerim soglaša z objavo.
Revija sprejema tiste znanstvene prispevke, ki prej še niso bili izdani. V izdajo ne sprejema prispevkov, ki v veliki meri ponavljajo druge, že objavljene prispevke istega avtorja. Za ponavljanje se šteje tudi kompilacija - besedilo, ki ga sestavljajo fragmenti iz že objavljenih monografij ali člankov. Plagiatorstvo in čezmerno (kar pomeni več kot tretjino celotnega obsega) navajanje del drugih znanstvenikov velja za nedopustno. Vsi citati, fragmentarna povzemanja in uporabljeno gradivo se morajo korektno nanašati na avtorje oz. prvotni vir. Če je delež tujega besedila velik, priporočamo, da se število citatov zmanjša in količina izvirnega besedila poveča.
Avtor mora nujno pridobiti dovoljenja za uporabo vseh izposojenih gradiv (kot so denimo ilustracije), pri katerih nima statusa imetnika avtorskih pravic sam. Zagotavlja, da prispevek ne vključuje podatkov, ki niso dostopni javno in bi lahko predstavljali tajne informacije.
V seznam literature se napiše samo tisto gradivo, ki je bilo dejansko uporabljeno za potrebe raziskave oz. na katero se avtor v besedilu dejansko sklicuje.
Priporočjivo je, da se v besedilu (če je le možno) navede vire finančne podpore za izvedbo raziskave, prav tako se lahko doda zahvalo kolegom, ki so kakorkoli pripomogli pri nastajanju članka, ne morejo pa biti opredeljeni kot soavtorji.
Z oddajo besedila in obrazca za prijavo prispevka se avtor uradno strinja z objavo v reviji Filološke pripombe. S tem ostaja imetnik avtorskih pravic, sme pa tudi preklicati objavo, če je prispevek v fazi pregledovanja oz. če še ni objavljen na spletni strani. O preklicu mora pisno obvestiti uredništvo revije.
Za objavo članka avtor ne prejme plačila. Objava je v spletni obliki dostopna brezplačno, in sicer pod licenco Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Etični Kodeks
Uredništvo
Vse prispevke v prvi vrsti pregledajo sodelavci uredništva, ki so pozorni na skladnost z iskano problematiko in na skladnost s formatom revije. Uredništvo Filoloških pripomb zagotavlja, da izbira recenzentov in rezultati recenzije niso odvisni od komercialnih interesov, spola, narodnosti, verske pripadnosti, politične opredelitve in drugih podobnih dejavnikov. Edini kriterij je akademska ustreznost prispevka.
Ko recenzenta podata mnenje pripravljen za objavo, zavrnjen ali pa zahteva avtorjeve popravke. V primeru nestrinjanja z recenzijo ima avtor pravico pojasniti svoja stališča. Če se stališča obeh recenzentov še vedno razlikujejo od avtorjevih, preveri prispevek tretji recenzent, lahko pa po posebni obravnavi vprašanja o njem glasuje članstvo uredništva.
Recenzenti
Preverjanje prispevka poteka z anonimno recenzijo, ki jo opravita dva eksperta z istega področja (avtor ne izve njunih priimkov, recenzenta ne izvesta priimka avtorja). Za recenzijo se predvideva od 3 do 4 tedne časa. Za recenzente se navadno izbira člane uredništva ali znanstvenike, ki so o isti tematiki pisali v prejšnjih številkah revije, po potrebi pa je mogoče kontaktirati tudi eksperte iz drugih organizacij, mest ali držav.
Recenzent mora biti torej specializiran za isto tematiko, kot je izpostavljena v prejetem prispevku. Uredništvo se prizadeva, da bi zagotovilo izogib konflikta interesov med podanim mnenjem o članku in avtorjem samega članka.
Recenzent je dolžan opozoriti urednika in člane redakcije na kakršnekoli prekomerne podobnosti ali sovpadanja prispevka s teksti, ki jih sicer pozna. Ohranjati mora strokovno tajnost in nima pravice tretjim osebam predstavljati prispevka (in podatkov v njem), dokler ta ni objavljen.
Recenzent poda objektivno, pretehtano in argumentirano oceno prispevka. Kritike oblikuje korektno; tako, da se navezuje samo na besedilo prispevka in informacije, ki jih slednji ponuja.
Uredništvo revije predpostavlja, da sta mnenje in kritični zapis napisana z dobrim namenom - da bi bila avtorju v pomoč pri odpravi pomanjkljivosti oz. da bi se njegovo pisanje izboljšalo do te mere, da bi upravičil javno objavo in dostopnost svojih spoznanj celotni znanstveni skupnosti.
