МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК ВО КОНТЕКСТ НА СЛОВЕНСКАТА КУЛТУРА
Ključne besede:
македонски, старословенски, јазик, словенска, култураPovzetek
Македонскиот јазик во својата долговековна традиција е поврзан директно со развојот на словенската култура. Нивната заемност се согледува од фактот, потврден во славистичката наука, дека старословенскиот јазик е заснован врз јужномакедонските говори од околината на Солун, поточно од македонските говори од селата: Сухо, Висока и Зарова, во Егејска Македонија. Во XIX век, поточно во 1896 година, словенечкиот славист Ватрослав Облак, проучувајќи го теренски македонскиот јазик, ја поставил македонската теорија за потеклото на старословенскиот јазик. Затоа е значајна улогата на македонскиот јазик во контекст на словенската култура и комуникација. Идејата за духовно, културно и економско обединување на словенските народи била појавена во IX век, со Моравската мисија на сесловенските браќа Светите Кирил и Методиј. Идејата повторно била обновена кон крајот на XVIII и на почетокот на XIX век, период кога словенските народи се наоѓале под напливот на: германизација, унгаризација и елинизација. Тоа е период кога била воспоставена славистиката како наука, кога започнала интезивна соработка меѓу славистите, за да се сочува автохтоната словенска култура. Македонската културна преродба започнала со борба против елинизацијата, со борба за обнова на Охридската архиепископија и за враќање на старословенскиот јазик во богослужбите наспрема насилавоведениот грчки јазик, како и со отворањето училишта на народен јазик. Поради асимилаторските политики кон македонскиот народ, во XIX век и поради поделбата на Македонија во 1913 година со Букурешкиот договор, конечно, во 1945 година се случи кодификацијата на македонскиот јазик.
Prenosi
Literatura
Андонов Полјански, Христо. (1981). Одбрани дела. Скопје, Мисла. [Andonov Poljanski, Hristo. (1981). Odbrani dela. [Selected Works] Skopje: Misla (In Macedonian)].
Андоновски, Христо. (1985). Предговор кон фототипното издание на Абецедарот (1925-1985), јубилејно издание, второ издание. Скопје: Македонска ревија. [Andonovski, Hristo. (1985). [Abecedar (1925-1985)] Skopje: Makedonska revija (In Macedonian)].
Атанасов, Поп Ѓорѓи. (1985). Ракописни текстови на македонски народен јазик. Скопје. [Atanasov, Pop Đorđi. (1985). Rakopisni tekstovi na makedonski naroden jazik. [Handwritten Texts in the Macedonian Language] Skopje: (In Macedonian)].
Борза, Н.. Јуџин. (2004). Во сенката на Олимп: појавата на Македон. Патрија: Скопје. [Еugene N. Borza. Vo senkata na Olimp: pojavata na Makedon. [In the Shadow of Olympus: the Emergence of Macedon]. Skopje: Patria (In Macedonian)].
Дворник, Френсис. (2001). Словени у европској историји и цивилизацији. Београд, CLIO. [Dvornik, Frensis. (2001). Sloveni u evropskoj istoriji i civilizaciji. [The Slavs in European History and Civilization] Beograd: CLIO (In Serbian)].
Доровски, Иван. (2012). „Блаже Конески и Јозеф Добровски – совпаѓања и разлики“ во зборник XXXVIII Научна конференција на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура, Скопје: УКИМ, стр. 7-18. [Dorovski, Ivan. (2012). “Blaže Koneski i Jozef Dobrovski – sovpađanja i razliki” ["Blaže Koneski and Jozef Dobrovski - Coincidences and Differences" in the proceedings of the XXXVIII Scientific Conference of the International Seminar on Macedonian Language, Literature and Culture]. Skopje: UKIM (In Macedonian)].
Драгановъ, Петар. (1900). „Къ вопросу о населеніи современной Македоніи“. С.-Петербургскія Вyдомости, СПб., 24 VII (6. VIII), № 200. [Draganov, Pyotr. (1900). [“On the question of the population of modern Macedonia”]. (In Russian)].
Зографски, Партен. (Ιан., 1858). „Мисли за Болгарскіи-отъ Óзикъ“. Блъгарскы Книжици, чÓсть Ι, кн. 1. 35-42. [Zografski, Partenij. (1858). “Misli za bugarskiot jazik” [“Thoughts for Bulgarian Language”] Carigrad. (In Macedonian)].
Жинзифов, Рајко. (1981). Одбрани творби, приредил Гане Тодоровски. Скопје: Мисла. [Žinzifov, Rajko. (1981) Odbrani tvorbi [Selected Works] Skopje: Misla (In Macedonian)].
Јовановић, Владимир. (2002). Србија и Бугарија 1886-1896. Београд: Историјски институт. [Jovanovič, Vladimir. (2002). Srbija i Bugarija 1886-1896. [Srbija and Bugarija 1886-1896] Beograd: Istorijski institute. (In Serbian)].
Калоѓера, Горан. (2005). Браќата Миладиновци легенда и стварност. Скопје, Современост. [Kalogera, Goran. (2005). Bračata Miladinovci legenda i stvarnost. [The Miladinovci Brothers: Legend and Reality] Skopje: Sovremenost (In Macedonian)].
Катарџиев, Иван. (1983). „Односот на грчката буржуазија спрема егејскиот дел на Македонија“, 106-118, Борба до победа 2. Скопје: Мисла. [Katardjiev, Ivan. (1983). “Odnosot na grčkata buržuazija sprema egejskiot del na Makedonija, 106-118, Borba do pobeda 2. [“The Attitude of the Greek Bourgeoisie Towards the Aegean Part of Macedonia", 106-118, Fight Until Victory] Skopje: Misla (In Macedonian)].
Конески, Блаже. (1986). Македонскиот 19 век. Јазично и книжевно историски прилози. Скопје. [Koneski, Blaže. (1986). Makedonskiot 19 vek, Jazično i kniževno istoriski prilozi. [The Macedonian 19th Century. Linguistic and Literary Historical Contributions]. Skopje (In Macedonian)].
Македония Сборник от документи и материали. (1978). София: БАН. [Makedonija Zbornik od dokumenti i materijali. (1978). [Macedonia Collection of Documents and Materials. (1978)]. Sofia: BAN (In Bulgarian)].
Миронска-Христовска, Валентина. (2019). Идеите и процесите во македонската културна традиција. Скопје: ИМЛ. [Mironska-Hristovska, Valentina. (2019). Ideite i procesite vo makedonskata kulturna tradicija [Ideas and Processes in the Macedonian Cultural Tradition]. Skopje: IML. (In Macedonian)].
Миронска-Христовска, Валентина. (2021). Културните икони и македонското културно наследство. Скопје: ИМЛ. [Mironska-Hristovska, Valentina. (2021). Kulturnite ikoni i makedonskoto kulturno nasledstvo [Cultural Icons and Macedonian Cultural Heritage] Skopje: IML (In Macedonian)].
Панонски легенди. (1987). Превод Радмила Угринова-Скаловска. Скопје, Наша Книга, Македонска Книга, Мисла, Култура. [Panonski legendi. (1987). Prevod Radmila Ugrinovska-Skalovska [Pannonian Legends]. Skopje: Naša Kniga, Makedonska Kniga, Misla, Kultura. (In Macedonian)].
Пејчиновиќ, Кирил. (1974). Собрани текстови. Скопје. [Pejćinovič, Kiril.(1974). Sobrani tekstovi [Collected Texts] Skopje (In Macedonian)].
Прличев, Григор. (1993). Водач ме праќа татковината. Скопје. [Prličev, Grigor. (1993). Vodač me praća tatkovinata. [My Homeland Sends Me a Leader]. Skopje (In Macedonian)].
Пулевски, Ѓорѓи. (2003). Славјанско-Маќедонска општа историја. уредиле Блаже Ристовски, Билјана Ристовска-Јосифовска. Скопје, МАНУ. [Pulevski, Đorđi. (2003). Slavjansko-Maћedonska opšta istorija. [Slavic-Macedonian General History]. Skopje: MANU (In Macedonian)].
Ристовски, Блаже. (2013). „Атинскиот ABECEDAR – македонски буквар објавен од грчката влада и спорот за македонското малцинство во Грција“, 275-287, Македонски работи. Скопје: МАНУ. [Ristovski, Blaže. (2013). “Atinskiot ABECEDAR – makedonski bukvar objaven od grčkata vlada i sporot za makedonskoto malcinstvo vo Grcija”, 275-287, Makedonski raboti. ["The Athenian ABECEDAR – the Macedonian primer published by the Greek government and the dispute over the Macedonian minority in Greece", 275-287, Macedonian Affairs]. Skopje: MANU (In Macedonian)].
Спространовъ, Евтим. „По учебното дyло на град Охридъ“, БАН, Ф. 36к, а.е.976 , л.1.
Тодоровски, Гане. 1979. Маѓепсан мегдан. Скопје: Култура. [Todorovski, Gane. (1979). Mađepsan megdan. [Enchanted Arena]. Skopje: Kultura (In Macedonian)].
Цепенков, Марко. (1972). Литературни творби 10, редакција Блаже Ристовски. Скопје. [Cepenkov, Marko. (1972). Literaturni tvorbi 10. [Literary Works 10]. Skopje (In Macedonian)].
Хрон, Карл. 1990. Народноста на македонските Словени. Скопје: Македонска книга. [Hron, Karl. (1990). Narodnosta na makedonskite Sloveni. [The Nationality of the Macedonian Slavs]. Skopje: Makedonska kniga. (In Macedonian)].
Kalogjera, Goran. (2009). Prilozi istraživanju makedonske povijesti književnosti, Sovremenost, Skopje. [Contributions to the Research of Macedonian Literary History] In Croatian].
Kowarská, Eva. (2001). “The Enlightenment and the Beginnings of the Modern Slovak Nation”, s. 87-100, In: Slovakia in History, edited by Mikuláš Teich, Dušan Kováč and Martin D. Brown. New York 2001, s. 95.
History of the Literary Cultures of East-Central Europе. 2004. Amsterdam/Philadelphia.
Moroz-Grzelak, Lilla. (2013). Bracia Słowianie wirje wspólnoty a rzeczywistość. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa. [Brothers Slavs, the Whirl of Community and Reality] In Polish].
Pogačnik, Jože. (1988). „Kulturološke premise u Ćirilo-Metodskoj tradiciji“, Кирило-Методиевскиот (старословенскиот) период и Кирило-Методиевската традиција во Македонија, МАНУ, Скопје. ["Cultural Premises in the Cyril-Method Tradition", The Cyril-Methodiev (Old Slavic) Period and the Cyril-Methodi Tradition in Macedonia]. In Serbian].
Prenosi
Objavljeno
Številka
Rubrika
Licenca
Avtorske pravice (c) 2025 Valentina Mironska-Hristovska
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Nekomercialno-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Avtorji se v reviji predstavljajo z izvirnimi prispevki, ki temeljijo na rezultatih lastnega raziskovanja. Tisti, so poleg avtorja znatno prispevali k nastanku prispevka (članka), so poimenovani kot soavtorji. Avtor (in morebitni soavtorji) skupaj s prispevkom odda tudi izpolnjen obrazec za prijavo prispevka (Paper Submission Form), s katerim soglaša z objavo.
Revija sprejema tiste znanstvene prispevke, ki prej še niso bili izdani. V izdajo ne sprejema prispevkov, ki v veliki meri ponavljajo druge, že objavljene prispevke istega avtorja. Za ponavljanje se šteje tudi kompilacija - besedilo, ki ga sestavljajo fragmenti iz že objavljenih monografij ali člankov. Plagiatorstvo in čezmerno (kar pomeni več kot tretjino celotnega obsega) navajanje del drugih znanstvenikov velja za nedopustno. Vsi citati, fragmentarna povzemanja in uporabljeno gradivo se morajo korektno nanašati na avtorje oz. prvotni vir. Če je delež tujega besedila velik, priporočamo, da se število citatov zmanjša in količina izvirnega besedila poveča.
Avtor mora nujno pridobiti dovoljenja za uporabo vseh izposojenih gradiv (kot so denimo ilustracije), pri katerih nima statusa imetnika avtorskih pravic sam. Zagotavlja, da prispevek ne vključuje podatkov, ki niso dostopni javno in bi lahko predstavljali tajne informacije.
V seznam literature se napiše samo tisto gradivo, ki je bilo dejansko uporabljeno za potrebe raziskave oz. na katero se avtor v besedilu dejansko sklicuje.
Priporočjivo je, da se v besedilu (če je le možno) navede vire finančne podpore za izvedbo raziskave, prav tako se lahko doda zahvalo kolegom, ki so kakorkoli pripomogli pri nastajanju članka, ne morejo pa biti opredeljeni kot soavtorji.
Z oddajo besedila in obrazca za prijavo prispevka se avtor uradno strinja z objavo v reviji Filološke pripombe. S tem ostaja imetnik avtorskih pravic, sme pa tudi preklicati objavo, če je prispevek v fazi pregledovanja oz. če še ni objavljen na spletni strani. O preklicu mora pisno obvestiti uredništvo revije.
Za objavo članka avtor ne prejme plačila. Objava je v spletni obliki dostopna brezplačno, in sicer pod licenco Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 Unported License.
Etični Kodeks
Uredništvo
Vse prispevke v prvi vrsti pregledajo sodelavci uredništva, ki so pozorni na skladnost z iskano problematiko in na skladnost s formatom revije. Uredništvo Filoloških pripomb zagotavlja, da izbira recenzentov in rezultati recenzije niso odvisni od komercialnih interesov, spola, narodnosti, verske pripadnosti, politične opredelitve in drugih podobnih dejavnikov. Edini kriterij je akademska ustreznost prispevka.
Ko recenzenta podata mnenje pripravljen za objavo, zavrnjen ali pa zahteva avtorjeve popravke. V primeru nestrinjanja z recenzijo ima avtor pravico pojasniti svoja stališča. Če se stališča obeh recenzentov še vedno razlikujejo od avtorjevih, preveri prispevek tretji recenzent, lahko pa po posebni obravnavi vprašanja o njem glasuje članstvo uredništva.
Recenzenti
Preverjanje prispevka poteka z anonimno recenzijo, ki jo opravita dva eksperta z istega področja (avtor ne izve njunih priimkov, recenzenta ne izvesta priimka avtorja). Za recenzijo se predvideva od 3 do 4 tedne časa. Za recenzente se navadno izbira člane uredništva ali znanstvenike, ki so o isti tematiki pisali v prejšnjih številkah revije, po potrebi pa je mogoče kontaktirati tudi eksperte iz drugih organizacij, mest ali držav.
Recenzent mora biti torej specializiran za isto tematiko, kot je izpostavljena v prejetem prispevku. Uredništvo se prizadeva, da bi zagotovilo izogib konflikta interesov med podanim mnenjem o članku in avtorjem samega članka.
Recenzent je dolžan opozoriti urednika in člane redakcije na kakršnekoli prekomerne podobnosti ali sovpadanja prispevka s teksti, ki jih sicer pozna. Ohranjati mora strokovno tajnost in nima pravice tretjim osebam predstavljati prispevka (in podatkov v njem), dokler ta ni objavljen.
Recenzent poda objektivno, pretehtano in argumentirano oceno prispevka. Kritike oblikuje korektno; tako, da se navezuje samo na besedilo prispevka in informacije, ki jih slednji ponuja.
Uredništvo revije predpostavlja, da sta mnenje in kritični zapis napisana z dobrim namenom - da bi bila avtorju v pomoč pri odpravi pomanjkljivosti oz. da bi se njegovo pisanje izboljšalo do te mere, da bi upravičil javno objavo in dostopnost svojih spoznanj celotni znanstveni skupnosti.
