КОН ИМЕНУВАЊЕТО НА ПРАЗНИЦИТЕ ВО МАКЕДОНСКАТА НАРОДНА КУЛТУРА
ДОИ:
https://doi.org/10.37834/SS24265-79Клучни зборови:
денови во седмицата, народен календар, oбичаи, обреди, народни верувањаАпстракт
Предмет на нашиот интерес се хрононимите, односно називите за празниците кои ги одразуваат народните сфаќања за секој од седумте денови во седмицата, а упатуваат и на поширокиот обредно-обичаен контекст со кој тој ден се поврзува. Најчесто станува збор за именски синтагми во кои главниот член е назив за денот, а атрибутот, придавката упатува на некој христијански празник, односно на елементи од обредната практика, на верувања поврзани со тој ден, во согласност со народните претстави, толкувањата на празникот како дел од на- родната религија. Називите се главно поврзани со улогата на одделни денови во седмицата во народниот календар, со нивното значење во македонската обредна и магиска практика што во одделни елементи се совпаѓа или се разликува од зна- чењето во останатите јужнословенски култури. На називите и народните претста- ви за деновите во македонската народна култура влијаеле повеќе фактори, пред сѐ поврзаноста со одделни светители, со митолошки суштества, со верувањата во
„добри“, „среќни“ наспроти „лоши“, „несреќни“ денови и тоа според некои потвр- дени искуства во народната традиција, но имајќи предвид дека еден ден може да биде поволен за еден вид активности, а неповолен за некој друг, што припаѓа на друг сегмент од животот, на пр. земјоделската дејност и сл.
Референци
Вражиновски, Т. (ред.) 2000. подг. Т. Вражиновски, С. Зоговиќ, В. Караџоски, С. Јовановска, Б. Ристовска-Јосифовска, Речник на народната митологија на Македонците, Прилеп–Скопје: Институт
9 На пр. во српската традиција четвртокот во првата седмица од Великиот (Велигденски) пост позната како Чиста Недеља се нарекува Првопосни четвртак, а во народот бил познат и како Чавчи празник, односно ден посветен на чавките и враните и тогаш жените не пределе и не користеле вретено за чавките и враните да не ја напаѓаат пченката (Не- дељковић 1990: 188).
10 Современите календарски обреди не се идентични со старите во кои главна била магиско- религиската компонента, која на современ план и вообичаено најрано се губи.
за старословенска култура, Матица Македонска.
Вражиновски, Т. 2002. Народна традиција, религија, култура, Скопје: Матица македонска.
Вражиновски, Т. 2006. Македонска народна библија, Скопје: Матица македонска.
Вучковић, П. С. 2018. „Етнолингвистичке карактеристике неких хрононима пролећног обредног циклуса“, Научни састанак слависта у Вукове дане, књ. 47/3, 37–50.
Китевски, М. 1996. Македонски народни празници и обичаи, Скопје: Менора.
Китевски, М. 2013. Македонски народни празници и празнични обичаи, Скопје: Камелеон.
Ковачева, Л. 2019. Македонски народни празници, обичаи и верувања – Речник, Скопје: Панили.
Макаријоска, Л. 2016. Речник на македонската традиционална култура, Скопје.
Макаријоска, Л. 2021. Етнолингвистички студии, Скопје.
Малинов, З. 2006. Традицискиот народен календар на Шопско- брегалничката етнографска целина, Посебни изданија, кн. 68, Скопје: Институт за фолклор „Марко Цепенков“.
Маринов, Д. 1981. Избрани произведения. Том I: народна вяра и религиозни народни обичаи. София: Наука и изкуство.
Недељковић, М. 1990. Годишњи обичаји у Срба, Београд: Вук Караџић.
Низовцева, С. Г. 2023. Хрононимия летних календарных праздников в русских заводских традициях Республики Коми, https://kizhi.karelia. ru/library/ryabininskie-chteniya 2023-materialyi-ix-konferentsii-po-
izucheniyu-i-aktualizatsii-t/2304.html пристапено 23.10.2024 Обрембски, Ј. 2001. Фолклорни и етнографски материјали од Порече,
кн. I, Прилеп–Скопје: Институт за старословенска култура, Матица македонска.
Обрембски, Ј. 2001. Македонски етносоциолошки студии, кн. II, Прилеп– Скопје: Институт за старословенска култура − Прилеп, Матица македонска.
Обрембски, Ј. 2002. Македонски етносоциолошки студии, кн. III, Прилеп– Скопје: Институт за старословенска култура, Матица македонска.
Петровић, С. 2013. „Време уздржавања и оскудице. Пост у српској и јужнословенској усменој традицији и народној култури Словена“, Време, вакат, земан/ Аспекти времена у фолклору, Београд: Институт за књижевност и уметност, 39–66.
Раденковић, Љ. 1993. „Бројеви у народној магији“, Расковник, XIX/71–72, 87–96.
Раденковић, Љ. 2011. „Зао час у веровању словенских народа“, Studia
Мythologica Slavica, XIX, 213–218.
Раденковић, Љ. 1996. Симболика света у народној магији јужних Словена.
Ниш, Београд: Просвета, Балканолошки институт САНУ.
Ристески, Љ. 2005. Категориите простор и време во народната култура на Македонците, Скопје: Матица македонска.
Стојковска, Г. 2004. Речник на јужнословенска митологија, Скопје: Три.
Тановић, С. 1927. Српски народни обичаји у Ђевђелиској Кази, Српски етнографски зборник, XL, Београд.
Филиповић, М. 1939. Обичаји и веровања у Скопској Котлини, Београд: Српска краљевска академија, СЕЗ, књ. LIV, Друго одељење Живот и обичаји народни, књ. 24.
Чаусидис, Н. 1996. „Дијахрониското компарирање на религиските и етно-културните процеси на почвата на Македонија“, Религиите и религиските аспекти на материјалната и духовната култура на почвата на Република Македонија, ур. Г. Старделов, Скопје: МАНУ, 251– 265.
Ђурић, С. Д. 2015. „Представе о уторку код Јужних и Источних Словена“, Пловдивски Университет „Паисий Хилендарски“ – България, Научни трудове, том 53, кн. 1 – Филология, 375–389.
Ђурић, С. Д. 2018. „Персонификација дана недеље у фолклору Јужних и Источних Словена“, Даница: српски народни илустровани календар, 2018, 293–310.
Ђурић, С. Д. 2020. Дани у недељи у народној култури Јужних и Источних Словена Посебна издања, Београд: САНУ, Балканолошки институт.
Преземања
Објавено
Издание
Секција
Дозвола
Copyright © 2025 Blaže Koneski Faculty of Philology, Skopje
Slavistički studii
Славистички студии
